27 Eylül 2018/Gaziantep

Eski zaman hikayeleri, yaşanmışlıkları ilginç detay ve derinlikler barındırır. İnsanı geçmişe götürür, kültürel damarların akışında yeni dünyaların varlığını ortaya koyar.

Bu yaşanmışlıklar insanın zihninden diline adeta kayar, böylelikle   nesilden nesile aktarılır.

Eğer Mezopotamya’da yaşıyorsanız, büyük bir ihtimalle bu hikayeleri çokça dinlemiş, farkında olmadan geçmişin şerbetinden içmişsinizdir.

Bu hikayeler tarihsel dönemeçleri, toplumsal sıkışmışlığı, efsaneleşmiş yaşamları anlatır, insandan insana geleceğe taşınır.

Bu nedenle Mezopotamya’daki nüfus kütüklerinde ki bilgiler yüzeyseldir. Kısa, kırpılmış ve resmi. Oysa yaşanmışlıklar,hikayeler derinliklidir. Kütüklerde ketumluk varken, yaşlıların zulalarında aile secereleri, olay ve vakalar yığınca saklıdır,ketumluğa asla yer yoktur.

Mezopotamya kültüründe genellikle her ailenin bir yaşlı anlatıcısı vardır. Kimisi yakın tarihi, kimisi akraba çevresini, kimisi de efsaneleşmiş olayları öylesine etkili anlatır ki insan bir ömür boyu unutamaz. İşte bu unutulmaz hikayelerden birisini, hikayenin kahramanını henüz yaşarken yazıya dökmek istedim. İstedim ki Polat bir ilk olsun. Yoksul, kendi halinde yaşayan, rüyalarının peşinden giden birisi de anlatılsın, yaşarken bilinsin diye kaleme aldım.

İşte Polat’in hikayesi.

Siverek’te hemen hemen herkesin tanıdığı, bildiği,ilişkilendiği Kelexan’lı Polat çoğu yaşıtı gibi doğduğu yıl, bazı olaylardan çıkartılan bilgilere göre, aşağı yukarı 85 yaşlarında olduğu anlaşılıyor.

Yıllardır kendine has bir yaşam yürüten, aykırı ama bir o kadar toplumla iç içe olan Ded Polat, Siverek en kalabalık yerinde, herkese ait ortak alanda, Kanlıkuyu’da gündüz zaman geçirir, insanlarla kesintisiz bir iletişim kurar. Rüyalarını, umut ve hayal kırıklıklarını kendi dilinde anlatır, katıksız ve bir o kadar art niyetsiz ifade eder. Herkesi kendine yakın, yoldaş ve arkadaş bilir. Güler yüzlüdür, dervişçe bir ruh halinde rüyalarında umutla yaşar.

Ded Polat Siverek’e bağlı Kelexan Köyü’nde doğar. Kum saati burada, Toros sıradağların arasında, Fırat kıyılarında akmaya başlar.

Çocukluk ve gençlik yıllarını köyde geçiren Kelexan’lı  Ded Polat  ve ailesi Fırat Vadisi’nde Siverek’in yoksul bir dağ köyünde yaşamlarını yürütür,kendi yağlarında kavrulur, avcılık yapar ve doğadan beslenir, kendi ihtiyaçları kadar ekip, biçer; meşe ürünleriyle geçimlerini sağlar ve kendi halinde bir yaşayan bir ailedir.

Uzun zaman önce  dedeleri,Dersim yöresinden Fırat kıyılarına yerleştikleri için kendilerine aynı zaman Dersimi de denilir.

Köyleri, Toros sıra dağlarının Fırat kıyılarına paralel uzanan vadinin yüksek kısımlarında yer alır. Köy dağlık, kısmen meşeliklerle kaplı, gözden ırak bir yerdedir. Çoğunlukla hatta köyün geneli Zazaki konuşur.Gelenek ve görenekleri tipik Kürt Kültürü ve Dersim bölgesinin izlerini taşır. Başına buyruk,isyankar ve tabi ki misafir perver.

Polat yaşama gözlerini Kelexan’da açar, her köy çocuğu gibi yoksullukla yaşamayı öğrenir. Küçük yaşta  koyun,keçi ve ineklere çobanlık yapar,odun keser, avcılıkta ustalaşır.

Henüz on üç yaşında olmasına rağmen çok keklik ve tavşan avlar, yaman bir avcı olur, ünü kısa sürede yayılır. Attığını vurur, av hayvanlarına amansız düşmanı olur.Avcı toplayıcı atalarından devir aldığı geleneği Torasların asi zirvelerinde devam ettirir. Kayalar arasında, her mağarada Polat’ın ayak izleri belirir.En deli dolu günlerinde bir yandan avcılıkla hayatını sürdürürken, bir yandan da ailesinin ev işlerini yürütür. Avcılık yaşamını öyle bir kaplar ki, günün büyük bölümü tavşan kovalamak, keklik aramakla geçirir.

Her kes Polat’ın avcılığını konuşurken, o gördüğü bir rüya üzerine avcılığa nokta koyar.

Rüya tahmin edileceği üzere avcılıkla ilgilidir. Polat birkaç gece üst üste aynı rüyaları görür. Uzanır uzanmaz, göz kapakları yorgunluğa yenik düşünce rüyaları devreye girmeye başlar. Rüyasında gökyüzünden yağmur gibi ateş Polat’in üzerine yağar. Özellikle de nişan aldığı sağ gözünün üzerine.Her damla biraz daha fazla yakıcı olurken, gözlerinin önünden vurduğu hayvanlar uçuşur. Kuşlar, keklik sürüleri, tavşan ve kazlar birbirinin ardı sıralanır. Ateş hızlanır, göz bebeğine doğru damlalar gelecekken, kan ter içinde uyanır. Birkaç kaç gece üst üste durum tekrarlanınca tövbe ederek avcılığı bırakır.

Artık tek işi vardır. Odun kesmek, kestiği odunlardan kömür yapmak ve kayalar arasında sıkışmış bostanlarda toprakla meşgul olmak.

Köyde yaşamları da zaten böyle geçer. Küçücük tarlalarda kendi ihtiyaçları kadar yapılan ekim, meşeliklerden elde edilen odun, tohum ve meyveler geçimlerinin temel kaynağını oluşturur. Odun ve odun kömürü de başlıca uğraşlarındandır. Polat bunların hepsini yapar, kendi başına bir yaşam yürütür. En çok da rüyalarından etkilenir, gördüğü rüyalar onu yönlendirir, yaşamına şekil verir.

Polat için on üç yaş uğursuzluklarla doludur. Hastalanır, üç ay yataklara düşer.Yemeden, içmedem kesilir. Ailesi şexlere, hocalara götürür, nuska yaptırır, okutur, ziyaretlerden getirilen teberık verilir. Ama Polat iyileşmez. Günden güne erir, tükenme noktasına gelir. Ateşler içinde günlerce kıvranır. Dili kapanır, takatten düşer.

Hayatın ipini tam bırakacağı sırada yine rüya kendisini hayata döndürür.

Kabusla karışık gördüğü rüyaya göre, boyu bir minare kadar olan felek kendisini bir çırpıda gökyüzüne, bulutların ötesinde bir delikten, başka bir aleme çekmeye çalışır. Her ne hikmetse Polat’ı bir çırpıda gökyüzüne çeken ölüm meleği, kendisi delikten kolayca geçmesine rağmen, Polat’ı öte yakaya geçiremez. Polat’ın erimiş bedeninin bir yarısı ölüm tünelinin bu tarafında, bir yarısı öte tarafta kalır. Polat’a göre bu ölüm meleği olan felektir. Yani Müslümanlığa göre ruhları teslim alan Azrail. Felek kendisini almaya gelmiş ama bir türlü ölüm tünelinden geçirememiştir.

Sonra, sonrası sisler içerisinde Polat’ın bağışlanıp,ölümün irmiğinden kurtularak, yine gökyüzünden yatağına felek tarafından indirildiğidir.

Rüya bu ya ertesi gün felek yine görünür kapıda. Polat’ın peşini bırakmaya niyeti yoktur. Yanına çağırır, Polat’ta yatağından doğrularak Felek’in gel komutuna uyarak, peşine düşer. Tam evlerinin örtmelerinden* düşecekken, annesi yakalar. Üç aydır yatağa mahkum olan, konuşmayan, öldü ölecek denilen Polat bir daha yatağa girmez, Felek’e inat ayaklanır.

Bu rüyadan sonra iyileşir, eski sağlığına kavuşur. Kendi ağzıyla anlattığı rüyasında feleğin çemberinden geçerek, yaşama devam eder.

Yine rüyasında kar yağar, karla birlikte yedi aşrın yukardan karla birlikte melekler iner, yağan kardan yeryüzündeki bütün insanlar, canlılar,ölenler, yaşayanlar yese yine bitmez, yiyen acıkmaz, hastalanmaz…

Polat da kardan meleklerle birlikte kaşıklar ve bir ömür boyu rüyanın etkisinde yaşar. Acıkmaz ama hep üşür.

Rüyada gördüğü kardan mıdır nedir, Polat yaz kış üşür ve palto giyer.

Bu nedenle uzun, upuzun paltosuyla Siverek’te onu tanımayan, bilmeyen yoktur. Herkes şu ya da bu şekilde tanır, bilir ve anlatır. Kimisi Ap Polat der, kimisi Xal Polat.

Yaz, kış uzun palto giyer, sekizgen şapkası ve şapkasını örten kalın kefiyesi, gabardin kahverengi şalvarı kendisiyle özdeşleşmiştir. Bütün mevsimlerde giyim kuşamı aynıdır, değişmeyen bir çizgide yaşamını sürdürür,uzun boyu ve cücesiyle bildiği gibi yaşar.

Gabardin şalvar, sekizgen şapka, kefiye, kendisini herkesten farklı kılan uzun palto ve kendine has bir yaşam biçimi.

Eski zamanların karizması ve yaşayan efsanesidir Xal Polat. Zamanı donduran, hayatı avuçları içinde yavaşça eriten benzersiz birisidir.

Siverek’ten başka memleket görmüş müdür bilmem ama Siverek’ten pek çıkmadığı, değişik kentlere ziyaret yapmadığı aşikardır!…

Belki yakın illere, akraba ziyaretine kısa süreliğine gitmiştir. Onun dışında bütün zamanını Siverek’te geçirmiş,ömrünü burada tüketmeye odaklanmıştır. Onun kum saati  Siverek’te akmaya başlamış, yaşamı burada şekillenmiştir. Her şeyiyle,düşleri ve umutlarıyla Siverek’tir Xal Polat.

Halen büyük bir inatla, yaşama sımsıkı tutunarak, hayatı anlamlandırmaya çalışan ve insanlarla iç içe olan bir divanedir, katıksız ve karşılıksız yaşayan eski çağ insanlarını çağrıştıran, benzersiz bir insandır…

Rüyalarında yaşama tutunarak, bu günlere gelmiştir. Hiç kuşkusuz rüya Xal Polat’ın yaşam motoru olmuştur.Ne badireler, ne zorluklar geride bırakmış, yaşamı içinde bulunduğumuz çağa karşı direnç noktası olmuştur.

Daha küçük yaşta başlayan yaşam serüveni, emeğiyle geçinme kültürü kendisini benzersiz kılmıştır. Sokakları ve bir başına yaşamayı seven,  boyun eğmeyen, deli dolu bir divanedir.

Sabahın erken saatlerinde, güneş doğar doğmaz evden çıkar, sokak sokak dolandıktan sonra kendine mekan seçtiği Kanlıkuyu’ya gelir, oturmaya başlar. Bir başına, içine kapanık ama bir o kadar da çevresiyle barışık. Konuşan olsa konuşur, susuldukça susar.

Ben Ded Polat’ı tanıdım, tanımadım; yaz, kış uzun ve kalın palto giyer, onsuz sokağa çıkmaz, onunla yatıp kalkar.

En son iki ay önce önce kendisini, Kanlıkuyu’da bulunan, asırlık dut ağacının altında; tek başına, uzun paltosuyla otururken bulmuştum.

Her şey değişiyordu, ama Kelexan’li Polat’ın palto merakı hiç ama hiç değişmiyordu. Rus Çarlığı döneminden fırlamış bir isyancı karekterini andıran Polat, herkesin yakınıdır, dostu ve kirvesidir.

İsmine getirilen sıfatlar bile, Xal Polat’ın herkesle ilişkilendiği, herkesin akrabası, arkadaşı, yoldaşı olduğunu gösteriyor.

30-35 yıl önce Xal Polat’ı her gördüğümde içimdeki çocuk uyanır, heyecanla paltosunun omuzlarında olup olmadığını merak eder,dikkatlerimi paltosuna verirdim.

Son gördüğümde de aynı duyguları yaşadım. Bu kaçıncı paltosu bilinmez; ama eskimiş, pörsümüş paltosu yaz sıcağına rağmen,ilikleri kapalı halde üzerindeydi; zayıflamış, yaşlılığın izleri belirginleşmiş olarak asırlık dut ağacının altında oturuyordu.Her zamanki gibi sakin ve vakur bir şekilde beni karşıladı, fotoğraf çekmeme birazcık alınır gibi olsa da ciddi bir tepki vermedi.

“Tiye suretê mi bance çiçirê? Şo di namaya banc.*”

deyiverdi.

“Di Namey” yani “İki isimli” Siverek açısından tanıdık bir tanımlamadır. Halk arasında daha çok feodal güçleri olan ve kendilerine isimleri dışında bazı yakıştırmalar yapılan  kişiler için kullanılır. Asıl isimlerinden çok, feodal çevrelerinde bilinen isimleriyle anılırlar.

Xal Polat’in iki ismi yoktur ama herkesten çok tanınır; bilinir, yüzü, siması hep tanıdıktır. Farkı da budur zaten. “Dinamey” olanların ismi bilinir, ama simasını çoğu kişi bilmez. Xal Polat’ın siması ise Siverek’in çoğunda zihinlerine kazınmıştır. Çünkü Xal Polat günün büyük kısmında Kanlı Kuyu olarak bilinen halka açık mekandadır.

Xal Polat o kadar bilinir ki, varlığı o kadar kabul görmüştür ki, Siverek’te kimse ‘Sen bu sıcakta neden palto giyiyorsun?’ bile demez, sormaz, paltolu hali alışılmış yaşamın bir parçası olarak görülür…

Çocukluk yıllarımda, zihnimde yer edinen, bundan kırk yıl önce neyse, Xal Polat bu gün de aynıdır.  Değişen bedeni, yaşı ve ağaran, dökülen saçlarıdır.Doksanlara merdiven dayasa da halen dipdiridir ve yaşıtlarına göre dinç birisidir.

Xal Polat’ı çocukluk yıllarımdan beri tanırım.Rahmetli babamla ziyaretine gittiğimiz günler aklımdan hiç çıkmadı,çıkacağını da  zannetmiyorum.

O yıllarda da dervişçe bir yaşam yürütür, aykırılığıyla da olsa yolunda yürürdü. Malı, mülkü, parası var mıydı bilmiyorum, bilmem de gerekmiyor ama verdiği görüntü hayatında parasının olmadığına dairdi.

Yaşamı kendiliğinden yürür, toplumun içinde yaşar, oradan beslenirdi.

Xal Polat’ın giyimi, kuşamı Dersimileri andırır, konuştuğu tek dil Zazacadır. Bu bir tercihten ziyade, geçmişten gelen, ana dille kodlanmış bir yaşamın doğal sonucudur.

Xal Polat 30 yaşlarına kadar köyde, Siverek’e bağlı Kellexan köyünde yaşar, sonra Siverek merkeze taşınır. Bildiği tek iş odun kırmaktır, o  da odun kırmakla yaşamını sürdürür, evlenir, yedi evlat sahibi olur.

Xal Polat gençlik yıllarında sabah erkenden,daha gün ışımadan evinden çıkar, ağır ama bir o kadar da kendinden emin bir edayla yürür, ara sıra paltosunun altında tuttuğu baltasını yorulan elinden, diğer eline aktarır, yürüyüşüne devam ederek, Sulu Cami’nin hemen yanı başında bulunan küçük ağaçlık alana gelir, erkenden gelen ameleler arasına karışırdı.

Bu alan Siverek açısından amale pazarı olarak da bilinirdi. İş arayanlar, odun kırıcılar, tırpancılar, hızarcılar genelde burada durur, ameleye ihtiyacı olanlar buraya gelerek, güçlü kuvvetli ameleler bulur, işlerinde çalıştırırdı.  Çoğu taş kırma, dam ve duvar sıvama, dökülen duvarları onarma, yük taşıma, saman boşaltma gibi gündelik işlerde çalışırdı…

Xal Polat da baltası elinde, ağaç altlarında birilerin onu işe götürmesini beklerdi. Bazen günlerce boş bekler, bazen de birkaç gün üst üste odun kırardı.

Siverek amele pazarında bir de tırpancılar, hızarcılar dururdu. Çoğu Ağrı’dan, Muş’tan gelir, bir süre iş arar, çalışır, sonra memleketlerine dönerlerdi. Çoğu da yol parası bulamamaktan şikayet ederek, el avuç açarak, aç sefil yeni iş umuduyla, yeni yolculuklara başlardı. Onlarda Xal Polat’ı tanır, onun iç dünyasını bilirdi. Xal Polat da onları arkadaş olarak kabul eder,sırlarını paylaşır, onlarla günlerini geçirirdi.

Yani Siverek’te bulunan Sulu Caminin avlusunun hemen üst tarafında  bulunan , küçücük ağaçlık alan; işsizlere, evsizlere ve yolculara bir sığınaktı. Özellikle il dışında gelen tırpancılar ekin biçme döneminde  gece, gündüz burada kalır, birilerin işçiye ihtiyaçlarını gözeterek, yaşamlarını tüketirlerdi. Burayı seçmelerinde Sulu Caminin sürekli akan kaynak suyunun hiç kuşkusuz tartışılmaz bir etkisi vardı. Suyun sürekliliği, temiz ve içilebilinir olması özellikle yoksul ve ameleleri buraya çekiyordu.

Hal Polat’da bu caminin avlusunu, yanı başındaki ağaçlık alanı mekan edinerek, baltasıyla iş beklerdi.O yıllarda odun kırarak, az biraz para kazanmaya çalışırdı.

Siverek’te fırınlarında ekmek yapımı ve bazı evlerin ısınmasında meşe odunu kullanılır. Bu nedenle Siverek’te meşe odunu pazarları, odun kırıcıları varlıklarını bu gün bile sürdürür.

Xal Polat da uzun süre, odun kırarak yaşamını devam ettirdi. Sürekli iş yapmasa da, bazı aileler Xal Polat’ı tercih ettikleri oluyordu. Oldukça heybetli, boyu bosuna uygun bir balta taşır, odun kırmak için evlere, fırınlara giderdi.

Hal Polat’ın bilinen hali yani paltolu halinin dışında, bir de gizemle dolu bir özelliği vardır.Siverek’te onu tanınır kılan, ne paltosu, ne de baltasıydı. Bambaşka bir insandı, benzersiz ve farklı. Hiç kimse de olmayan bir özelliğe sahipti.

Bu özelliğiyle ilgili kitaplarda tek kelime okumadım,yazan var mı duymadım. Kendisini benzersiz kılan da bu yönüydü.

Yaşları 60-70 olanlar hatırlar, Xal Polat insanların gözlerine bakarak onların kapoklarını söylerdi.

Kapok nedir?

Kapok  Dimili kökenli bir kelime. Yiğitlik ölçü birimi. Tıpkı metre, kilogram ya da bar gibi.

Yiğitlik üzerine üretilen hikayeleri çoğumuz biliriz. Çoçukluğumuzun büyük bölümünde bu yiğitlik hikayeleri var. Büyüklerimizin anlatımları, dengbejlerin söylemleri yiğitliğine dairdir. Şöyle ata biner, kılıcını, hançerini sürekli yastığının altında taşır, haksızlığa baş kaldırır, aç kalır, sürülür, sevdiği için canının fada eder, düşmanına karşı dimdiktir, zulme, işkenceye dayanır ama asla boyun eğmez.

İşte Kapok bu meziyetlerin insanda olan izleridir. Xal Polat bu izleri görür,  insanın yiğitliğini bir  ölçüye dönüştürerek, yiğitliğini ortaya koyardı.

Kapok denilince erkeklik akla gelse de bahsettiği yiğitlik erkeklikten öte adanmışlığı ifade eder. Bu nedenle kadınlar için de kapok aynıdır. Yiğit olan kadın da olsa, erkek de olsa kapokları aynıdır.

Xal Polat özellikle gençlerin yüz çizgilerine, göz ve boyuna posuna bakarak onların yiğitlik derecesini kapok ölçü birimine göre tespit eder, onların kaç kapok taşıdıklarını söylerdi.

Hatta bir keresinde rahmetli babam  kapoklarımı öğrenmek için beni Xal Polat’ın yanına götürmüştü.

Babamı tanırdı. Aynı yaşlarda olduklarından dolayı yakınlık duyar, samimi davranırdı. Babam da aynı şekilde Xal Polat’ı sever, kendine yakın görürdü.

Beni biraz kendisine doğru iterek “ Polat hele bewni no lajektê madi çend kapoki estê?**”

Xal Polat’da gülümseyerek ilk tepkisini bir dilekte bulunarak verdi.

 “ Remzan no lajekê toyo? Allah starkero…***”

Bana dikkatlice baktı. Gözlerime, özellikle gözlerimin içine baktı. Ürktüm desem yalan olmaz. Sindim, kafamı içime çektim.  Babama doğru geriye adımladım.

Kısa bir süre sessizlik içinde gözlerimde sanırım kapok aradı. Çevrede bulunan birkaç yetişkin erkek de bizi izledi sessizce…

Herkes bana biçilecek kapokları merak ediyordu demek ki. Ben ise içime sığınmıştım, sinmiş, korkmuştum…

Xal Polat sustukça, ben sıkıldım, utandım, oradan kaçmak istedim.

Babam bunu fark etmiş olacak ki:

“Polat de vaji, tiyê çırê bê hes manê nê?****”

Xal Polat hiç oralı bile olmadı, susmaya, gözlerime bakmaya devam etti.

Sonunda ağır ve tok bir sesle “No lajekê to çend serreyo?*****”

Babam hiç duraksamadan “11 serreyo******” dedi…

“Eh hetta şıro eskerey, hendê mércuye kapok asano*******”

Babam biraz daha ısrar etmek istedi.

“Hele rİnd bewnÎ, mercu çiçya. Kapok hendê mercûyê benno. Hele bevni zewbi çiyê çinyo?…********”

‘Remzan tiye sevanê, mercu tayna? Mi çi insanê di, qe çimandi çidi hendi miskalê kapok çinê bi…*********”

Babam çaresiz mercimek büyüklüğünde ki kapokıma razı olarak geri döndü.

Yolda hiç konuşmadı, kapokımı az bulduğu anlaşılıyordu.

Tek oğluydum, kapokta mercimek kadar çıkınca moralmen çökmüştü adeta…Evde annemle konuyu konuşur oldular, annem “Çı kapoko, çı halo. No xinteyra geyrî bi. Tiyê çirê lazeki benê çîyoo ewna…?**********”

Sonra ben büyüdüm.Okul, öğretmenlik, sendika derken geç de olsa 35 yaşında askerliğe alındım ve21 gün kısa dönem askerlik yaptım. Bu gün 49 yaşındayım. Mercimek büyüklüğünde ki kapokumdan bir iz var mı bilmiyorum? Xal Polat bu gün gözlerimde ne okur, ne kadar kapok verir onu da bilmiyorum? Aradan yıllar geçti, sanırım mercimek kadar da olsa kapok insana bir güven duygusu veriyor.Tuhaf ama böylesi bir his yaratmış üzerimde.

Bu kapok meselesi bir dönem Siverek kahvelerinde, köy odalarında çok konuşulur, tartışılırdı.

Bu gün kapok peşinden koşan insan sayısı parmak sayısından bile az. Xal Polat, insanın gözlerinde kapokları okuyan tek kişi…Yeryüzünde eşi ve benzeri var mıdır, bilmiyorum?

Xal Polat gördüğü gözlerin kapokunu ne az, ne de fazla söyler. Konumu, adı, sanı kapokta işlemez. Başına silahta dayasan gördüğü kapok neyse odur. Ağa da olsan, beg de olsan kapok gözde göründüğü kadardır. Ne fazla, ne eksik…

Mesele bu kadar derin ve ilginç yani…

Yaz kış giyilen palto ve insanların gözlerinde okunan kapoklar… Polat’ın yaşamı rüyalardan, kapok okumaktan ibarettir.

Şimdilerde ise rüyasında gördüğü hazinenin peşindedir. Bir gün bulacağından emin, rüyalarında yaşamaya devam etmektedir Ded Polat.

Allah uzun ömür versin…

Kaynakça: Bu yazı uzun gözlem ve kısa bir araştırma sonucu yazılmıştır. Eksiklikler, abartı ve olağanüstülükler olabilir. Hata ve yanlışlar için şimdiden özür dilerim. Yaşayan birisinin hayatını kaleme almanın zor tarafları var. Bu nedenle bazı konuları es geçtim. Belki daha ileriki zamanlarda daha derinlikli yazılabilinir.

Bazı Zazaca cümlelerin Türkçelerini yazmakta fayda var diye düşünüyorum. Slm ve saygılarımla.

1.Benim fotoğrafımı çekip ne yapacaksın? Git iki isimlileri çek.

2.Polat hele bir bak, oğlumuzda kaç kapok var?

3. Ramazan bu senin oğlun mu? Allah korusun.

4.Polat söylesene niye susuyorsun?

5.Oğlun kaç yaşında?

6.11 yaşında

7.Askere gidene kadar, mercimek kadar bir kapok görünüyor.

8. Biraz daha iyice bak. Mercimek kadar kapok mu olur? Hele bir bak başka görünmüyor mu?

9.Ramazan sen ne diyorsun? Ben ne insanlar gördüm. Gözlerinde nokta kadar kapok yoktu.

10. Ne kapoktur, ne haldır. Bu deliliklerden vazgeç. Çocuğu bu tür işlere niye götürüyorsun?

 Hatta anlatılır ki, iki isimli feodal beylerden birisinin yakınları Xal Polat’ı kısmen zor yoluyla ağalarının huzuruna götürür, keyalarının kapoklarını söylesin diye.

Normalde Xal Polat kişilerin kapoklarını tespit için ayaklarına gitmez. Ama iş zora dayalı olduğu için birkaç kez, böylesi durumla karşı karşıya kalmış.

Ama nafile Xal Polat burada da suskunluğunu korumuş, konuşmamış, hiçbir şey söylememiş. Yakınları, korumaları kaş, göz ederek konuşmalarını istemişler ama Xal Polat susmuş. Ne yapsalar fayda vermemiş. Hatta biri “kafanda bu silahı patlatırım, çabuk söyle.” dese de sonuç değişmemiş.

Polat yine susmuş. Herkes gergin, tetikte olsa da ağanın kapok sayısını açıklamamış Polat.  Neyse ki ağa adamlarına işaret ederek,herkesi Polat’tan uzaklaştırmış. Xal Polat’ta ağaya minnet duyarak, canını bağışlamasından dolayı sadece teşekkür ederek, oradan ayrılmış, yani kapoklarını açıklamamış…

Sukti herkes eyrê vano Polatê  Kelexanî. Berda inarêzi vanê Dersimi. Wextê wextandi Dersimra amaye suk.Çı wext Dersimi amêyê Suk ez nêzana. Desman, Çiqan, Kelexan û çend dewandi bera Dersimî estê.Evro kes xurê nêvajo  Dersimi zi, bera Dersimîya…

Suktı o ki ey nısıllasno çinyo. Herkes Polat’i zano.

Polat zımıstan, anman paltoya geyreno. Şevkay cı şeş koşeya u şepka ser kefiyêra rês giridano…

Polat kamo, çi kar keno?

Ez hend vêşi xuori nêkeva.  Polat, Xal Polat, Ded Polat, Ap Polat. O Sukrayo.

Polat merdımêro dergo zey şiva kenêrbı cıwaneydı xuedı. Derg u barî bı.  Ewro biyo kalzi hewna heybetê ci asano.

Siverek’te  Kelexan’lı Polat’ı tanımayan yoktur. Herkes onu tanır.Yıllardır Siverek dışında bir yerde yaşamamış, dünyası Siverek olmuştur.

Polat yaz kış kalın ve uzun bir palto giyer, yanında taşıdığı baltayla bazen fırınlara odun kırar, bazen de evlerin ısınmasında kullanılmak üzere  için kışlık odun 

Gençliğinde Sulu Cami’nin hemen yanında bulunan ağaçlık alanda oturur, tırpancılarla sohbet eder, gelen gidenin kapokları belirlerdi.

Siverek kendine has bir kültüre sahiptir. Bir yönü beriye yani ovaya, bir yönü dağlara bakar. Bu nedenle dağla ova kültürünün sentezlenmiş yapısı kendini bariz bir şekilde gösterir.

Beri ayrı bir iklime sahiptir, dağlık alan apayrı bir iklime. Siverek kent merkezi ise bu iklimlerin harmanlandığı, sentezlendiği bir mekandır. Eskidir, kadimdir ve aynı zamanda şimdiki zamanın kıyısında, geçmişle gelecek arasında sıkışıp kalan bir liman benzeri bir yerdir.Dışarıya göç verir ama dışarıdan pek göç almaz.

Polat ya da Kelexan’lı Polat…

Siverek’te onu tanımayan yoktur sanırım. Herkes az biraz tanır. Yaşı ilerleyenler geçmişini bilir, orta yaşlılar bu gününü görür. Oysa Polat tam anlamıyla bir efsanedir. Benzersiz bir kişiliğe sahiptir. Günün büyük bölümünü sokaklarda geçirir, gezer, dolaşır ve kendine mekan ettiği noktada oturur. Gençliğinde daha çok Sulu Cami’nin yanı başında bulunan küçük ağaçlık kısımda oturur, tırpancılarla arkadaşlık kurar, zaman zaman fırınlara, evlere odun kırmaya giderdi.

Şimdilerde Sulu Cami mevkisini bırakmış. Uzun zamandır hep Kanlı Kuyu’da bulunan birkaç asırlık ağacın altında ömrünü tamamlamaya çalışıyor.

Konuşurken gülümseyen, zaman zaman ciddileşen Polat aslında bilinmeyen bir çok özelliğie sahip.

Gençliğinde hep paltoyla gezerdi. Uzun ve kalın paltosunu hiç çıkarmayan Polat, aynı zamanda kişilerin yiğitlik derecelerini de belirler. Kapok verir gençlere, yiğitlere.Siverek’te bazı aileler özellikle erkek çocuklarını Polat ‘a göstererek kapoklarını öğrenirlerdi.

Rahmetli babam beni de Polat’ın yanına götürerek kapok’ı mı öğrenmeye çalışmıştı. Hal Polat uzun uzun yüzüme, gözlerime baktı…

“Hatta vekti eskerey hendê mercıyê kapok aseno…”

Babam mercimek büyükliğünde ki kapokla teseli olarak eve döndü.