Bu gün dünya mülteciler günü. Dünyada süren savaş, çatışma, antidemokratik uygulamalar, baskılar  ve açlık yüzünden yüz binlerce insan evini, varını, yakınlarını bırakarak, ölümüne bir yolculuğa çıkıyor. Güvenli yerler arayan insanların geneli Avrapa’ya gitmeye çalışsa da, umut yolculuğu çoğu zaman büyük dramlarla son buluyor. Mayınlı araziler, tel örgüler ve açık denizler, paramiliter güçler, ırkçı gruplar ve insan kaçakçıları mülteciler için en büyük tehlike olmasına rağmen, binlerce insan daha iyi bir yaşam için deniz aşırı ülkelere gitmeye çalışıyor.

Dünyada ki mülteci sayısı resmi rakamlardan ibaret. Oysa kaçak sığınmacı, göçmen ve işçi o kadar çok ki, sayısı mevcut mültecileri aşıyor. Bu konuda bir rakam olmasa da insan kaçakçıların mesaileri bütün ülkelerde son hızla devam ediyor.

Öte yandan UNHCR, BM Mülteci Örgütü, çatışma, zulüm ve kamu düzenini ciddi biçimde bozan olaylar nedeniyle yerinden edilen milyonlarca mülteciye ve diğer insanlara birer yuva bulmak için dünya çapında tüm ülkelere çok daha fazlasını yapmaları için bugün çağrıda bulunuyor. Bugün yayınlanan rapor, zorla yerinden edilme olaylarının artık dünyadaki insanların %1’inden fazlasını -her 97 kişiden birini- etkilediğini; ve her geçen gün evini terk eden insanlardan eve dönebilenlerin sayısının daha da azaldığını gösteriyor.

UNHCR’nin 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü’nden iki gün önce yayınlanan Küresel Eğilimler raporu, 2019 yılı sonu itibarıyla şimdiye dek görülmemiş bir sayı olan 79,5 milyon insanın yerlerinden edilmiş olduğunu gösteriyor. UNHCR, daha önce toplamda bu kadar yüksek bir sayı görmemişti.

Rapor ayrıca mültecilerin içinde bulunduğu zor durumun yakın zamanda son bulacağına dair ümitlerin de giderek azaldığını gösteriyor. 1990’lı yıllarda her yıl ortalama 1,5 milyon mülteci evlerine geri dönebiliyordu. Son 10 yılda ise bu sayı yılda yaklaşık 385.000’e düşmüş görünüyor. Bu, günümüzde yerinden edilme durumlarındaki artışın, yerinden edilmeye bulunan çözümlere oranla çok daha fazla olması demektir.

BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi şöyle belirtiyor: “Günümüzde zorla yerinden edilme olgusunun değişim geçirerek yalnızca çok daha yaygın olmakla kalmayıp kısa süren, geçici bir olgu olmaktan çıktığına tanık oluyoruz. İnsanların, eve dönme şansı ya da bulundukları yerde bir gelecek inşa etme umudu olmadan, yıllarca süren bir kargaşa durumunda yaşaması beklenemez. Evini terk etmiş herkese karşı, özünde daha yeni ve daha kabul edici bir tutum ile yıllarca süren böylesi acıların yaşanmasının temelinde yatan çatışmaları çözmeye adanmış bir gayrete ihtiyacımız var.”

UNHCR’nin Küresel Eğilimler raporu, geçen yılın sonu itibarıyla yerlerinden edilmiş olan 79,5 milyon kişinin 45,7 milyonunun kendi ülkeleri içinde diğer bölgelere kaçan insanlar olduğunu gösteriyor. Geri kalanı ise başka yerde yerinden edilmiş insanlardır: 4,2 milyonu sığınma talebinin sonuçlanmasını bekleyen insanlar, 29,6 milyonu ise mülteciler ve kendi ülkesini terk etmek zorunda kalan diğer insanlar.

2018 yılı sonunda 70,8 milyon olan bu sayıda bir yıl içinde yaşanan artış, iki ana faktörün sonucudur. Birincisi, 2019 yılında özellikle Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde olmak üzere, Sahel, Yemen ve artık onuncu yılını yaşayan ve dünyada yerinden edilmiş nüfusun altıda birine denk gelen 13,2 milyon mülteci, sığınmacı ve ülke içinde yerinden edilmiş kişiler ile Suriye’de oluşan endişe verici yeni yerinden edilme olaylarıdır.

İkincisi ise, ülkeleri dışında olan ve çoğu resmi şekilde mülteci ya da sığınmacı olarak kayıtlı olmayan, fakat koruma duyarlı düzenlemelere ihtiyaç duyan Venezüelalıların durumunun daha görünür hale gelmesidir.

Ve tüm bu rakamların içinde çok sayıda bireysel ve kişiye özgü kriz bulunuyor. Örneğin Avustralya, Danimarka ve Moğolistan’ın nüfuslarının toplamı kadar çocuk (on binlercesi refakatsiz olmak üzere, sayılarının 30-34 milyon olduğu tahmin ediliyor) yerinden edilmiş durumda. Aynı zamanda, yerinden edilmiş insanlar içinde yaşı 60 ve üzeri olanların oranı (%4), dünya nüfusunda %12 olan bu oranın çok daha altında – ki bu ölçülemeyecek boyutlarda üzüntü, çaresizlik, fedakarlık ve sevdiklerinden ayrı kalmayı gösteren bir istatistik.

Günümüzde Zorla Yerinden Edilme Hakkında Bilmeniz Gereken 8 Şey:

• Son 10 yılda en az 100 milyon kişi ülkeleri içinde ya da dışında sığınma arayışı içinde evini terk etmek zorunda kaldı. Bu, dünyanın en kalabalık 14. ülkesi olan Mısır’ın nüfusundan daha fazla insanın evlerini terk etmesi anlamına geliyor.
• 2010 yılından beri zorla yerinden edilme durumları neredeyse ikiye katlandı. (2010 yılında 41 milyon kişiye karşı bugün 79,5 milyon)
• Dünyada yerinden edilmiş kişilerin %80’i şiddetli gıda yetmezliği ve kötü beslenme etkisi altındaki ülkeler veya bölgelerde yaşıyor. Bu ülkelerin çoğu iklim değişimi ve diğer afet riskleriyle yüzleşiyor.
• Dünyadaki mültecilerin dörtte üçünden fazlası (%77) uzun süreli yerinden edilme durumu içinde. Örneğin Afganistan’daki durum 50 yılı aşkın süredir devam ediyor.
• Her 10 mültecinin 8’inden fazlası (%85) gelişmekte olan ve genellikle terk etmek zorunda kaldıkları ülkeye komşu olan ülkelerde yaşıyor.
• Dünyada yerinden edilmiş insanların üçte ikisi toplamda 5 ülkeden geliyor: Suriye, Venezuela, Afganistan, Güney Sudan ve Myanmar.
• Küresel Eğilimler Raporu, Birleşmiş Milletler Filistin Mültecileri için Yardım Kuruluşu kapsamındaki Filistin’de yaşayan 5,6 milyon mülteci de dahil olmak üzere, tüm büyük yerinden edilmiş ve mülteci topluluklarını kapsıyor.
• 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları kapsamında “kimseyi geride bırakma” ilkesi, BM İstatistik Komisyonu tarafından geçtiğimiz yılın Mart ayında kabul edilen mültecilere dair yeni bir gösterge sayesinde artık açık şekilde mültecileri kapsıyor

Fotoğraf: Şeyhmus Çakırtaş

Lütfen izinsiz kullanılmayın.