Bu gün dünya mülteciler günü. Dünyada süren savaş, çatışma, antidemokratik uygulamalar, baskılar  ve açlık yüzünden yüz binlerce insan evini, varını, yakınlarını bırakarak, ölümüne bir yolculuğa çıkıyor. Güvenli yerler arayan insanların geneli Avrapa’ya gitmeye çalışsa da, umut yolculuğu çoğu zaman büyük dramlarla son buluyor. Mayınlı araziler, tel örgüler ve açık denizler, paramiliter güçler, ırkçı gruplar ve insan kaçakçıları mülteciler için en büyük tehlike olmasına rağmen, binlerce insan daha iyi bir yaşam için deniz aşırı ülkelere gitmeye çalışıyor.

Dünyada ki mülteci sayısı resmi rakamlardan ibaret. Oysa kaçak sığınmacı, göçmen ve işçi o kadar çok ki, sayısı mevcut mültecileri aşıyor. Bu konuda bir rakam olmasa da insan kaçakçıların mesaileri bütün ülkelerde son hızla devam ediyor.

Öte yandan UNHCR, BM Mülteci Örgütü, çatışma, zulüm ve kamu düzenini ciddi biçimde bozan olaylar nedeniyle yerinden edilen milyonlarca mülteciye ve diğer insanlara birer yuva bulmak için dünya çapında tüm ülkelere çok daha fazlasını yapmaları için bugün çağrıda bulunuyor. Bugün yayınlanan rapor, zorla yerinden edilme olaylarının artık dünyadaki insanların %1’inden fazlasını -her 97 kişiden birini- etkilediğini; ve her geçen gün evini terk eden insanlardan eve dönebilenlerin sayısının daha da azaldığını gösteriyor.

UNHCR’nin 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü’nden iki gün önce yayınlanan Küresel Eğilimler raporu, 2019 yılı sonu itibarıyla şimdiye dek görülmemiş bir sayı olan 79,5 milyon insanın yerlerinden edilmiş olduğunu gösteriyor. UNHCR, daha önce toplamda bu kadar yüksek bir sayı görmemişti.

Rapor ayrıca mültecilerin içinde bulunduğu zor durumun yakın zamanda son bulacağına dair ümitlerin de giderek azaldığını gösteriyor. 1990’lı yıllarda her yıl ortalama 1,5 milyon mülteci evlerine geri dönebiliyordu. Son 10 yılda ise bu sayı yılda yaklaşık 385.000’e düşmüş görünüyor. Bu, günümüzde yerinden edilme durumlarındaki artışın, yerinden edilmeye bulunan çözümlere oranla çok daha fazla olması demektir.

BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi şöyle belirtiyor: “Günümüzde zorla yerinden edilme olgusunun değişim geçirerek yalnızca çok daha yaygın olmakla kalmayıp kısa süren, geçici bir olgu olmaktan çıktığına tanık oluyoruz. İnsanların, eve dönme şansı ya da bulundukları yerde bir gelecek inşa etme umudu olmadan, yıllarca süren bir kargaşa durumunda yaşaması beklenemez. Evini terk etmiş herkese karşı, özünde daha yeni ve daha kabul edici bir tutum ile yıllarca süren böylesi acıların yaşanmasının temelinde yatan çatışmaları çözmeye adanmış bir gayrete ihtiyacımız var.”

UNHCR’nin Küresel Eğilimler raporu, geçen yılın sonu itibarıyla yerlerinden edilmiş olan 79,5 milyon kişinin 45,7 milyonunun kendi ülkeleri içinde diğer bölgelere kaçan insanlar olduğunu gösteriyor. Geri kalanı ise başka yerde yerinden edilmiş insanlardır: 4,2 milyonu sığınma talebinin sonuçlanmasını bekleyen insanlar, 29,6 milyonu ise mülteciler ve kendi ülkesini terk etmek zorunda kalan diğer insanlar.

2018 yılı sonunda 70,8 milyon olan bu sayıda bir yıl içinde yaşanan artış, iki ana faktörün sonucudur. Birincisi, 2019 yılında özellikle Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde olmak üzere, Sahel, Yemen ve artık onuncu yılını yaşayan ve dünyada yerinden edilmiş nüfusun altıda birine denk gelen 13,2 milyon mülteci, sığınmacı ve ülke içinde yerinden edilmiş kişiler ile Suriye’de oluşan endişe verici yeni yerinden edilme olaylarıdır.

İkincisi ise, ülkeleri dışında olan ve çoğu resmi şekilde mülteci ya da sığınmacı olarak kayıtlı olmayan, fakat koruma duyarlı düzenlemelere ihtiyaç duyan Venezüelalıların durumunun daha görünür hale gelmesidir.

Ve tüm bu rakamların içinde çok sayıda bireysel ve kişiye özgü kriz bulunuyor. Örneğin Avustralya, Danimarka ve Moğolistan’ın nüfuslarının toplamı kadar çocuk (on binlercesi refakatsiz olmak üzere, sayılarının 30-34 milyon olduğu tahmin ediliyor) yerinden edilmiş durumda. Aynı zamanda, yerinden edilmiş insanlar içinde yaşı 60 ve üzeri olanların oranı (%4), dünya nüfusunda %12 olan bu oranın çok daha altında – ki bu ölçülemeyecek boyutlarda üzüntü, çaresizlik, fedakarlık ve sevdiklerinden ayrı kalmayı gösteren bir istatistik.

Günümüzde Zorla Yerinden Edilme Hakkında Bilmeniz Gereken 8 Şey:

• Son 10 yılda en az 100 milyon kişi ülkeleri içinde ya da dışında sığınma arayışı içinde evini terk etmek zorunda kaldı. Bu, dünyanın en kalabalık 14. ülkesi olan Mısır’ın nüfusundan daha fazla insanın evlerini terk etmesi anlamına geliyor.
• 2010 yılından beri zorla yerinden edilme durumları neredeyse ikiye katlandı. (2010 yılında 41 milyon kişiye karşı bugün 79,5 milyon)
• Dünyada yerinden edilmiş kişilerin %80’i şiddetli gıda yetmezliği ve kötü beslenme etkisi altındaki ülkeler veya bölgelerde yaşıyor. Bu ülkelerin çoğu iklim değişimi ve diğer afet riskleriyle yüzleşiyor.
• Dünyadaki mültecilerin dörtte üçünden fazlası (%77) uzun süreli yerinden edilme durumu içinde. Örneğin Afganistan’daki durum 50 yılı aşkın süredir devam ediyor.
• Her 10 mültecinin 8’inden fazlası (%85) gelişmekte olan ve genellikle terk etmek zorunda kaldıkları ülkeye komşu olan ülkelerde yaşıyor.
• Dünyada yerinden edilmiş insanların üçte ikisi toplamda 5 ülkeden geliyor: Suriye, Venezuela, Afganistan, Güney Sudan ve Myanmar.
• Küresel Eğilimler Raporu, Birleşmiş Milletler Filistin Mültecileri için Yardım Kuruluşu kapsamındaki Filistin’de yaşayan 5,6 milyon mülteci de dahil olmak üzere, tüm büyük yerinden edilmiş ve mülteci topluluklarını kapsıyor.
• 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları kapsamında “kimseyi geride bırakma” ilkesi, BM İstatistik Komisyonu tarafından geçtiğimiz yılın Mart ayında kabul edilen mültecilere dair yeni bir gösterge sayesinde artık açık şekilde mültecileri kapsıyor

Fotoğraf: Şeyhmus Çakırtaş

Lütfen izinsiz kullanılmayın.

Bahar mevsimi son deminde, yazın kavurucu sıcakları başlar ve Mezopotamya tam anlamıyla bir kaosu yaşar. Yemyeşil ovalar kısa sürede sararmaya, kurumaya yüz tutar, buğday başakları altın sarısına döner, mercimek,arpa hasadı zamanı gelir. Ağaçlar meyveye durur, toprak üzerindeki yeşil örtüyü atmaya, bitkiler tohumlarını dökmeye başlar.

Doğada bitkiler tohum dökme mevsimine girdiğinde,  insanlar için  hasat zamanı gelmiş olur.

Bu mevsimsel döngü, en eski zamanlardan bu yana insanların yaşam kaynağı, dayanağı ve umudu olmuştur. Bu nedenle bahar yeniden dirilişi ifade ederken, yaz çoğalma,ürün alma, bereket anlamına gelir.

Çocukluk yıllarımda bu döngüye tanık olur, zamanın ilerleyişini, doğanın renk değiştirmesini bizzat yaşardık.

Baharda sevinir, yazda, sarı sıcakta kavrulurduk.  Önce derimizin rengi kararır, sonra başaklar dolar, olgunlaşır, boy atar, büyür ve hasat zamanı gelirdi.

Biz bu mevsimsel döngüye pali derdik. Doğanın insanla, insanın doğayla barışık olduğu zamanlardı. Avcı toplayıcı kültürün torunları olarak, güneşin döngüsüne göre yaşar, toprağın bereketine göre yol alırdık.

O zamanlar bugünkü gibi biçer döver, traktör, tarımda makineleşme pek yoktu, olsa da bizim oralara ulaşmamıştı, her şey insan emeğine bağlıydı.

Boy veren başaklar elle toplanıyor, sapla saman insan gücüyle birbirinden ayrılıyordu. Her şey insanların nasırlaşan ellerine, kabaran parmaklarına bağlıydı. İnsan isterse buğday bire on, bire yüz veriyordu.

O yıllarda Mezopotamya’da daha çok kuru tarım yapılırdı ve kimyasallar henüz çok yaygın değildi. Sulu tarım, doğal su gözelerinin bulunduğu alanlarda, nehir kenarlarında,  küçük ölçekli arazilerde yapılırdı. Ne baraj vardı hayatımızda, ne de kimyasal ilaçlar. Her şey doğal seyrinde gelişir, zaman zaman verim çok olur, bazen de başaklar dolmadan kururdu. Kuru tarım yaygındı ve her şey baharda yağacak yağmura bağlıydı. Yağmur iyi, güneş de yeterli ısıyı verdi mi mayıs sonu, mercimek sararmaya, arpa başakları kurumaya başladığında pali zamanı gelmiş olurdu. Mayıs  sonu pali mevsimiydi. Biraz daha  erken, ya da  geç mevsimin ortalama sıcaklığına, tarlaların sararmasına bağlıydı.

Pali zamanı her keste bir hareketlenme, bir endişe, bir umut ve bitmez bir yorgunluk baş gösterirdi. Zaman az, güç sınırlıydı. Özellikle geniş toprak sahipleri, kış boyunca umut bağladıkları ürün tarlada kalır, çürür, bir kıvılcımla küle döner korkusu yaşar, bir an önce hasadı kaldırma esas alınırdı. İnsan gücüne ihtiyaç duydukları için kentlerin varoşlarında yaşayan yoksul aileleri hasada dahil etmek zorunda kalırlardı.

Çoğunlukla kadın ve çocuklardan oluşan ve elle hasat yapan bu aile boyu işçilere palê denilirdi.  Hasat zamanı geldi mi önceden elçiler çalışacak kişilerin bulunduğu mahallelere haber gönderir, görüşmeler yapar, bazı kadın elçiler ayarlanır, çalışabilecek kişiler haberdar edilerek, mercimek sararmaya başlar başlamaz, kentin  belli noktalarına gece yarısı geçtikten sonra sabaha doğru kamyon çekilir, ne kadar işçi lazımsa  kamyon kasalarına bindirilerek, tarlalara taşınırdı.

Yakın  ve küçük tarla sahipleri ise kamyon yerine at arabası kullanır, az işçi ile yetinirlerdi.

Bu gün soframıza gelen bir çok tohumun ana vatanı olan  Mezopotamya’da tarlalar uçsuz bucaksız bir şekilde uzanır, ufuk çizgisinde sonsuzluğu karışır. Düm düz ovalar, hafif eğimli araziler, tepeler ve kısmen de olsa yüksek yaylalar, dağlık alanlarda sıkışan küçük tarlalar mercimek, arpa ve buğdaya  ev sahipliği yapardı. Özellikle geniş ovalarda yapılan ekimler, yüzlerce kadın ve çocuk paleciler tarafından elle yolunarak, toplanırdı. Çocuklar, ya onlarca çalışan kadın işçilere su dağıtır  ya da kadın işçilerin yoldukları mercimek  destelerini yığın haline getirirlerdi.

Gece yarısı başlayan pali yolculuğu, güneş doğmadan tarlada noktalanır, hasat  güneş altında başlar, gün boyu devam eder, akşam karanlık basmadan yolma işi son bulurdu. Güneş öylesine sıcak ve tepeden vururdu ki, gökyüzünden alevler yeryüzüne iner gibi olurdu.. Güneş bir ateş topuna dönüşür, insanı nefessiz bırakırdı. Toz, toprak, saman ve sarı sıcak insanı adeta boğma noktasına getirir ve bütün takatını tüketir,bitap düşürürdü. Bu durumda kadın işçiler yüzlerine puşi, ellerine kalın çorap geçirerek, sıcaktan ve tozdan korunmaya çalışırlardı. O dönemde o kadar çok pale vardı ki , gerçekten pali zamanı bir kaosa dönerdi Mezopotamya kentleri.

Çoğu aile bu yolla geçimlerini sağlar, karınlarını doyururdu.

Bu günkü parayla 30-40 tl yevmiye verilir, çocuklara yarı ücret ödenirdi. Kimi zaman ücretler durduk yerde yarıya iner, insanlar köle gibi çalıştırılırdı. Emeğin buharlaştığı, bazıları için sermaye birikiminin olduğu yıllardı. Biz anlamazdık sermayenin nasıl biriktiğini, bilmezdik zenginliğin nasıl başladığını. Kimin, nasıl mal mülk sahibi olduğunu çok sorgulamaz, sormazdık.

Mülk Allah’ındı ama kullanma hakkı her nedense belli kişilerindi.

İşte bu uzlaşmaz çelişkiyle birileri ilgileniyor, pali direnişini örgütlüyordu 1977-78 yıllarında. Duvar yazılarında Pali Direnişi sloganları çoğalıyor, yoksulluktan boğazları kokan palelere direniş çağrıları yapılıyordu.

Direniş kayıt dışıydı, tıpkı pale emekçilerin kayıt dışı olduğu gibi.  Hatta illegal demek belki daha doğru olur. Aslında bir grev çağrısıydı yaşanılan. Bir sendika yoktu ortada. İşi gençler yürütüyordu, direnişe çağıranlar devrim hayali kuran gençlerdi.

Pale yani tarım emekçilerinin ne kayıtları vardı, ne de sigortaları.Her şey elçilerin insafında yaşanıyor, emekleri oldukça ucuza pazarlanıyordu.

Bu duruma  dikkat çeken sol sosyalist gençler altan alta bir direnişi örgütlüyor, bir nevi grev organize ediyorlardı ve buna Pali Direnişi diyorlardı.

Gençlere göre verilen ücret çok düşüktü ve çalışma saatleri uzun ve yorucuydu. Bunun için ücretler en az iki katına çıkarılacak ve çalışma saatleri düşürülecekti.

İlk başlarda ne işçiler, ne de geniş toprak sahipleri bu çağrıya kulak asmadılar ve eski yöntemlerde ısrar ettiler.

O dönem  Mezopotamya’da faaliyet yürüten dernek ve yapılar birlikte hareket olanakları yaratarak, Pali Direnişini kısmen de olsa ileriye taşıdılar. Bu derneklere üye olan gençler bir işçi gibi paliye gittiler, toprak sahiplerine karşı işçilerin haklarını savundular, işi yavaşlattılar, beş günlük grev organize ettiler. Sancılı geçen günlerden sonra tarım işçileri paliye gitmeyince, geniş toprak sahipleri geri adım atarak, ücretleri iki katına çıkartarak, o yılları kurtardılar. Böylelikle ürün tarlada kalmamış, palelerde iki kat ücret almışlardı.

O yıllarda duvar yazılarında “Yaşasın pali direnişimiz” yazardı koca koca harflarle. Sonra sıkıyönetim askerleri beyaz kireçle silerdi bu yazıları. Gece bir daha yazılırdı, ertesi gün yeniden silme timleri devreye girerdi.

Zor günlerdi velakin. İnsanın sıcakta kavrulduğu, eridiği, karardığı,tohumun tane tane ayıklandığı, diş ile, tırnak ile söküldüğü günlerdi.

Bu karmaşa sürerken,  o yıllarda  tırpan girdi hayatımıza. Biraz daha azaldı paleciler. Bu kez tırpancılar doluştu kamyonlara. Uzak diyarlardan, Ağrı’dan, Muş’dan, Van’dan gelen tırpancılar toplamaya başladı mercimekleri. Tırpancılar erkek, paleciler kadındı. Yan yana çalışmaya başlasalar da, tırpancıların sayısı giderek artıyordu. Çünkü tırpancılar daha hızlı çalışıyor, çok ürün topluyor , ücretleri de pale emekçilerine göre biraz fazla oluyordu. Yani dönem hesap dönemiydi.

Mezopotamya’nın ucsuz bucaksız  arazilerine makine girmeye başlamış oluyordu sessiz sedasız. Tarımsal alanda yaşanan makineleşme dönüşümü, her şeyi değiştiriyor, insanları işsiz bırakıyordu.Ürün toplamak için artık eskisi gibi insan gücüne ihtiyaç kalmıyordu.

En trajik olanı  makineleşme artıkça, kısa sürede paleler, tırpancılar giderek azaldılar, zamanla hiç görünmez oldular.

Duvar yazılarında kalan direniş sloganı dışında her şey zaman içinde değişti.

Bu nedenle büyük bir dönüşüm yaşandı o yıllardı. Tırpan henüz hayatımızda iken traktör, biçer ve mercimek hasadı yapan makineler devreye girdi.

Ne oldu o kadınlara, tırpancılara, nereye gittiler?

Çoğu pali zamanlarının tekrar geleceğini düşünerek, vakitlerini dört duvar arasında geçirdiler ve uzak diyarlara mevsimlik ırgat olmak zorunda kaldılar. Anılar biriktirdiler, paliyi özlediler, ama son tahlilde Çukurova’ya pamuğa, İç Anadolu’ya pancara, Karadaniz’de fındığa gittiler.

O yıllar dönüşüm yıllarıydı. Köyün kentlere akın ettiği, kentlerin hızla makineleştiği yıllardı.  Her kentte takvim farklı işlese de sonuçları hemen hemen aynı olurdu. İşsiz geniş yığınlar ve yeni üretim biçimleri çıkardı ortaya.

Şimdi pali zamanı gelişmiş makinelerin dişleri arasında geçiyor. Biçerdöverler  tarlaya girdi mi, hızla ilerliyor, arkasından birkaç işçi işleri görerek, pali zamanını kısa sürede noktalıyor. 

O günlere, geçmişe dair anılar, görüntüler zihnimde canlanırken, güneşin yakıcı, kavurucu sıcağını tekrar yaşar gibi oluyorum. O yıllarda sarı sıcakta, çıplak arazide pali yaparken nefeslemek için verilen kısa molalarda sığınacak hiçbir gölge yoktu, bu nedenle elle yolma işi yapan paleler , tırpancılar   dirgen,tırmık  ve tırpan başlıklarına geçirilen mercimek yığınının paha biçilmez gölgesinde kısa  molanın ne kadar keyifli ve kıymetli olduğunu ancak o yıllarda pali yapanlar bilebilir.O küçücük gölge bile insana müthiş bir dinginlik katar, dayanma gücü verirdi.

Bu gün ise durum çok farklı olsa da, o küçücük gölgenin varlığının sürüyor olması ilginç geliyor insana. Mezopotamya yıllar içinde modern tarımla tanışsa bile, eskinin hükmü yoksullar için sürüyor.

Sanırım ilginç olan da bu.

Sevgili dostlar bir süredir üzerinde çalıştığım web sitesi nihayet kısmen de olsa bitti. Üzerinde çalıştığım derken, teknik olarak bir şey yaptığım yok. Paket halinde olan web sitesinin içeriğiyle ilgili çalışmalar yürüterek, bir şeyler ortaya çıkarmaya çalışıyorum.

İsterseniz hikayeyi ta başından alayım.

Bir genç gazeteci dostumun önerisi doğrultusunda Türkiye Gazeteciler Cemiyetinin “Demokrasi için medya, medya için demokrasi’ adlı programı inceledim.

Birkaç kez okuduktan sonra bir bucuk yıldır kendi imkanlarımla sürdürdüğüm blog sayfamı hem tanıtmak, hem de geliştirmek için bir proje hazırladım ve işsiz gazeteciler için oluşturulan fona başvuruda bulundum.

Tek bir amacım vardı. Uzun bir süredir yazı ve fotoğraflarımı paylaştığım www.seyhmuscakirtas.com ‘i  geliştirmek ve daha nitelikli hale getirmekti.

Fazla uzatmadan birkaç kez yazışmadan sonra bir takım konular biraz daha netleşti ve blog geliştirmenin mümkün olmadığı, eğer istenilirse yeni bir web sayfası için proje hazırlayabileceğim  bildirildi.

Birkaç gazeteci arkadaşla görüştüm, düşüncelerini aldım  ve yıllardır içimde bir ukde olan 3.Göz’ü canlandırmak mümkün olabilir umuduyla yeni bir web sayfası için projemi revize ettim.

Birkaç gün içinde değerlendirme aşamasını geçtim ve AB destekli bir web sayfası için somut adım için gerekli evraklar istendi. Sözleşmeye göre  İki yıllık  hosting ve domain ücreti olan 2 yıllık 400 evroluk ödeme yazılım şirketine yapıldı.

Ve geçen ay tarafıma teslim edilen web sayfası bir paket programdı ve üzerinde ciddi çalışma gerekiyordu.

Oysa ben web’in teknik alt yapısından hiç anlamıyordum. Yıllardır internetle meşgul olsam da web işini öğrenememiştim.

Buna rağmen kendimi sığ sulara bıraktım.

Henüz boğulmadım

Tek başıma ilerliyorum. Birkaç arkadaş beni bu sıg sularda rahatlatmak için zaman zaman can simidi atmıyor değil, ama halen bir başıma debeleniyor, bir limana varmak istiyorum.

Bir bütçem yok, kıyıda köşede bir sermayem de yok ve dört yıldır işsizim.Bir düşünce dünyan ve geçmişte çektiğim, vurgunlardan kurtarabildiğim birkaç düzine fotoğraf ve  yazdığım üç beş klasör dolusu karalamalarım var. Bunlarla bir web sayfası ayakta durur mu, bilmiyorum.

İçimde durmaz demek gelmiyor, umutla siteyi daha şık hale getirme çabasındayım.  Aklımda bir İskenderiye Kütüphanesi örneği var. Kıyıda köşede yazısı duranları bulmayı düşünüyorum.

Belki çok az okunacak ama olsun.

Bu sığ sularda boğulana kadar debelenmeye devam edeceğim.

Belki benimle birlikte debelenmek isteyen değişik insanlar çıkabilir.

Para yok, pul yok, reklam yok. İstesem de reklam alamıyorum. Gooogle bile bana zırnık vermiyor.

Blog hesabımdan,  15 aydır kazancım 3 dolar kadar bile değil.

Böylesi bir iktisadi tablom var.

Hiç zararı yok. Bir sosyal medya mecrası, olmasa da olur ama olursa, güzel olur.

Evet desteklerinizi bekliyorum.

Tek tüfek olmak zor, bir başına debelenmek daha bir zor. Birkaç arkadaş yazılarıyla,fotoğraflarıyla bana destek oluyor. Bu sayının artacağını umut ediyorum.

Ayrıca www.3uncugoz.com adlı web sayfamda  AB ve Türkiye Gazetecilerin logosu var. Bu program gereği zorunlu bir görsel. Bu nedenle bana herhangi bir ödemesi yapılmıyor, parasal destek verilmiyor. Bilinsin istedim.

AB destekli bütün sitelerde, bu logoların olması mecburi tutuluyor. Bazılarının aklına sitenin AB ve Türkiye Gazeteciler tarafından desteklenmesi parasal bir döngü olarak anlaşılabilinir. Oysa sadece iki yıllığına hosting ve domain desteği verildi.

Başka bir parasal destek söz konusu değil.

Bir haber sitesi olmaya niyetim yok. Daha çok serbest tarzda yazılar, araştırma dosyaları ve bolca fotoğraf yayınlamayı düşünüyorum.

Destek olan arkadaşların isimlerini tek tek yazmadan hepsine teşekkürlerimi borç biliyorum.

Şimdilik hepsi bu. Umarım rahatsızlık vermemişim.

Blog adresim. www.seyhmuscakirtas.com

Yeni site : www.3uncugoz.com

Arada bir göz atar, yazdıklarımızı okursanız, iyi olur. Mutlaka ilginizi çekecek bir yazı ya da fotoğraf bulabilirisiniz diye düşünüyorum.

Şeyhmus Çakırtaş / Belki bir editör